3. จีวรนิทฺเทสวณฺณนา

[30] เอวํ ครุเก สิกฺขิตพฺพาการํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ จีวเรสุ ทสฺเสตุํ ‘‘จีวร’’นฺติ อุทฺธฏํฯ ตตฺถ ชาติโต ฉ จีวรานิ (มหาว. 339; ปารา. อฏฺฐ. 2.462-463; กงฺขา. อฏฺฐ. กถินสิกฺขาปทวณฺณนา), ตานิ กานีติ เจ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘โขมา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ โขมํ นาม โขมวากสุตฺเตหิ กตํ วตฺถํฯ สาณํ นาม สาณวาเกหิ กตํ วตฺถํฯ ภงฺคํ นาม โขมสุตฺตาทีหิ ปญฺจหิ มิสฺเสตฺวา กตํ วตฺถํฯ ปาเฏกฺกํ วากมยเมว วาติ วทนฺติฯ กมฺพลํ นาม มนุสฺสโลมํ วาฬโลมํ ฐเปตฺวา โลเมหิ วายิตฺวา กตํ วตฺถํฯ ฉเฬตานีติ ฉ เอตานิฯ สห อนุโลเมหีติ สานุโลมานิฯ ชาติโต ปน กปฺปิยานิ ฉ จีวรานีติ วุตฺตํ โหติฯ

[31] อิทานิ เตสํ อนุโลมานิ ทสฺเสตุํ ‘‘ทุกูล’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ (มหาว. อฏฺฐ. 305) ทุกูลํ สาณสฺส อนุโลมํ วากมยตฺตาฯ ปฏฺฏุณฺณนฺติ ปฏฺฏุณฺณเทเส ปาณเกหิ สญฺชาตวตฺถํฯ โสมารเทเส, จีนเทเส ชาตํ โสมารจีนชํ ปฏนฺติ สมฺพนฺโธฯ อิมานิ ตีณิปิ โกเสยฺยสฺส อนุโลมานิ ปาณเกหิ กตสุตฺตมยตฺตาฯ อิทฺธิชนฺติ เอหิภิกฺขูนํ ปุญฺญิทฺธิยา นิพฺพตฺตจีวรํฯ ตํ ปน โขมาทีนํ อญฺญตรํ โหติฯ กปฺปรุกฺเขหิ นิพฺพตฺตํ ชาลินิยา เทวกญฺญาย อนุรุทฺธตฺเถรสฺส ทินฺนวตฺถาทิกํ เทวทินฺนํฯ ตมฺปิ โขมาทีหิ นิพฺพตฺตวตฺถสทิสตฺตา ฉนฺนมฺปิ อนุโลมํ โหติเยว กปฺปาสิกสฺส วา, อิทฺธิชมฺปิ ตเถว เวทิตพฺพํฯ ตสฺส ตสฺสาติ โขมาทิกสฺสฯ อนุโลมิกนฺติ อนุรูปํฯ

[32-33] เอวํ ชาติโต สานุโลมานิ ฉ จีวรานิ ทสฺเสตฺวา อิทานิ เตสุ อธิฏฺฐานาทิกํ วิธานํ ทสฺเสตุํ ‘‘ติจีวร’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ

เอตฺถ (กงฺขา. อฏฺฐ. กถินสิกขาปทวณฺณนา; มหาว. 358) ธิฏฺฐานโต ปุพฺเพ ติจีวรํ นาม ปาเฏกฺกํ นตฺถิ สงฺฆาฏิอาทิปฺปโหนกสฺส ปจฺจตฺถรณาทิวเสนาปิ อธิฏฺฐาตุํ อนุญฺญาตตฺตาฯ ตสฺมา ‘‘ติจีวรํ อธิฏฺเฐยฺย น วิกปฺเปยฺยา’’ติ เอตฺถ ‘‘อิมํ สงฺฆาฏิ’’นฺติ เอวํ นาเม คหิเต ‘‘อธิฏฺฐาน’’มิจฺเจว วตฺตพฺพํ, ‘‘วิกปฺเปมี’’ติ ปน น วตฺตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ เอวํ เสเสสุปิฯ มุขปุญฺฉนญฺจ นิสีทนญฺจ มุขปุญฺฉนนิสีทนํฯ กณฺฑุจฺฉาทินฺติ กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิํ อธิฏฺเฐยฺย, น วิกปฺเปยฺยาติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถาติ อิเมสุ นวสุ จีวเรสุฯ ติจีวรนฺติ ติจีวราธิฏฺฐานนเยน อธิฏฺฐิตติจีวรํฯ วินา อลทฺธสมฺมุติโก ภิกฺขุ อวิปฺปวาสสมฺมุติอลทฺธฏฺฐาเน เอกาหมฺปิ หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา น วเสยฺยาติ อตฺโถฯ ‘‘น ภิกฺขเว จาตุมาสํ นิสีทเนน วิปฺปวสิตพฺพํ, โย วิปฺปวเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ ขุทฺทกกฺขนฺธเก (จูฬว. 263) วุตฺตตฺตา จาตุมาสํ นิสีทนํ วินา น วเสยฺยาติ อตฺโถฯ

[34] อิทานิ อธิฏฺฐานวิธิํ ทสฺเสตุํ ‘‘อิมํ สงฺฆาฏิ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ มิจฺจธิฏฺฐเยติ อิติ อธิฏฺฐเย, ‘‘อิมํ สงฺฆาฏิํ อธิฏฺฐามี’’ติ เอวํ สงฺฆาฏิํ อธิฏฺฐเยติ อตฺโถฯ อหตฺถปาสเมตนฺติ ทูเร ฐิตํ ปน ฐปิโตกาสํ สลฺลกฺเขตฺวา สเจ เอกํ, ‘‘เอต’’นฺติ, พหูนิ เจ, ‘‘เอตานี’’ติ วตฺวา อธิฏฺฐเยติ อตฺถสมฺพนฺโธฯ เสเสสุปิ อยํ นโยติ ยถา ‘‘อิมํ สงฺฆาฏิํ อธิฏฺฐามี’’ติ วุตฺตํ, เอวํ ‘‘อิมํ อุตฺตราสงฺคํ, อิมํ กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิํ อธิฏฺฐามี’’ติ เอวํ อตฺตโน นาเมเนว วตฺวา สมฺมุขาปิ ปรมฺมุขาปิ วุตฺตนเยน อธิฏฺฐาตพฺพนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

[35] อิทานิ สเจ ปุพฺเพ อธิฏฺฐิตํ ติจีวรํ นิสีทนํ วสฺสิกสาฏิกํ กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทีติ อิเมสุ ฉสุ จีวเรสุ อญฺญตรํ จีวรํ อตฺถิ, ปุน ตถาวิธํ จีวรํ อธิฏฺฐหิตฺวา ปริหริตุํ อิจฺฉนฺเตน ‘‘ทฺเว ปน น วฏฺฏนฺตี’’ติ (ปารา. อฏฺฐ. 2.469; กงฺขา. อฏฺฐ. กถินสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตตฺตา ปุพฺเพ อธิฏฺฐิตํ ปจฺจุทฺธริตฺวา อธิฏฺฐาตพฺพนฺติ ทสฺเสตุํ ‘‘อธิฏฺฐหนฺโต’’ติอาทิ วุตฺตํ, ตํ อุตฺตานเมวฯ ปตฺตาธิฏฺฐหเน ตถาติ ‘‘อิมํ ปตฺตํ, เอตํ ปตฺต’’นฺติ เอวํ นามมตฺตเมว วิเสโสฯ เสสํ ตาทิสเมวาติ อตฺโถฯ

[36] เอตํ อิมํ ว สงฺฆาฏิํ สํเสติ เอตฺถ สเจ อนฺโตคพฺเภ วา สามนฺตวิหาเร วา โหติ, ฐปิตฏฺฐานํ สลฺลกฺเขตฺวา ‘‘เอตํ สงฺฆาฏิํ อธิฏฺฐามี’’ติ วาจา ภินฺทิตพฺพา, สเจ หตฺถปาเส โหติ, ‘‘อิมํ สงฺฆาฏิ’’นฺติ เตสํ เตสํ นามวเสน วาจา ภินฺทิตพฺพาติ อตฺโถฯ ปจฺจุทฺธาเรปิ เอเสว นโยฯ เอตฺถ ปน ‘‘ทฺเว จีวรสฺส อธิฏฺฐานา กาเยน วา อธิฏฺเฐติ, วาจาย วา อธิฏฺเฐตี’’ติ (ปริ. 322) วุตฺตตฺตา สงฺฆาฏิอาทิกํ หตฺเถน คเหตฺวา ‘‘อิมํ สงฺฆาฏิํ อธิฏฺฐามี’’ติอาทินา นเยน จิตฺเตน อาโภคํ กตฺวา กายวิการํ กโรนฺเตน กาเยน อธิฏฺฐาตพฺพํ, เยน เกนจิ สรีราวยเวน อผุสนฺตสฺส น วฏฺฏติฯ วาจาย อธิฏฺฐหนฺเตน วจีเภทํ กตฺวาว อธิฏฺฐาตพฺพํฯ ตถา ปตฺเตปิฯ วิทูติ ปณฺฑิโตฯ

[37-8] อิทานิ เตสํ ปมาณปริจฺเฉทํ ทสฺเสตุํ ‘‘สงฺฆาฏิ ปจฺฉิมนฺเตนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ทีฆโต มุฏฺฐิปญฺจกโต (ปารา. อฏฺฐ. 2.469; กงฺขา. อฏฺฐ. กถินสิกฺขาปทวณฺณนา) ปฏฺฐาย ‘‘ตตฺริทํ สุคตสฺส สุคตจีวรปฺปมาณํ, ทีฆโส นว วิทตฺถิโย สุคตวิทตฺถิยา, ติริยํ ฉ วิทตฺถิโย’’ติ (ปาจิ. 548) เอวํ วุตฺตสุคตจีวรูนาปิ วฏฺฏติฯ ติริยํ ปน มุฏฺฐิตฺติกํฯ จ-สทฺเทน อติเรกมฺปิ วฏฺฏตีติ อตฺโถฯ อุตฺตราสงฺคสฺสปิ เอตเทว ปมาณนฺติ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตถา เอกํสิกสฺสาปี’’ติ วุตฺตํฯ อนฺตรวาสกสฺส ปน ‘‘ปารุปเนนปิ หิ สกฺกา นาภิํ ปฏิจฺฉาเทตุ’’นฺติ (ปารา. อฏฺฐ. 2.469) อฏฺฐกถาวจนโต ‘‘ทฺวิหตฺโถ วา’’ติ วุตฺตํฯ

[39] นิสีทนสฺส ทีเฆนาติ เอตฺถ (ปาจิ. 531 อาทโย; ปาจิ. อฏฺฐ. 531; กงฺขา. อฏฺฐ. นิสีทนสิกฺขาปทวณฺณนา) นิสีทนนฺติ สนฺถตสทิสํ สนฺถริตฺวา เอกสฺมิํ อนฺเต วุตฺตปฺปมาเณน ทฺวีสุ ฐาเนสุ ผาเลตฺวา กตาหิ ตีหิ ทสาหิ ยุตฺตสฺส ปริกฺขารสฺเสตํ นามํฯ

[40] กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิ (ปาจิ. 538; มหาว. 354; ปาจิ. อฏฺฐ. 537; กงฺขา. อฏฺฐ. กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิสิกฺขาปทวณฺณนา) นาม ยสฺส อโธนาภิอุพฺภชาณุมณฺฑลํ กณฺฑุ วา ปิฬกา วา อสฺสาโว วา ถุลฺลกจฺฉุ วา อาพาโธ, ตสฺส ปฏิจฺฉาทนตฺถาย อนุญฺญาตํ จีวรํฯ คาถาโย สุวิญฺเญยฺยาวฯ

[41] อฑฺฒเตยฺยาวาติ (ปาจิ. 544) เอตฺถ ตโต อุทฺธํ น วฏฺฏตีติ อตฺโถฯ

[42] เอตฺถาติ สงฺฆาฏิโต ปฏฺฐาย ยาว วสฺสิกสาฏิกา, ตาว ทสฺสิตจีวเรสูติ อตฺโถฯ ตทุตฺตรินฺติ ตโต เตสํ จีวรานํ วุตฺตปฺปมาณโต อุตฺตริํ กโรนฺตสฺส เฉทนปาจิตฺติ โหตีติ ปาฐเสโส, ตํ อติเรกํ ฉินฺทิตฺวา ปุน ปาจิตฺติยํ เทเสตพฺพนฺติ อตฺโถฯ ปจฺจตฺถรณมุขโจฬาติ เอตฺถ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ยาว มหนฺตํ ปจฺจตฺถรณํ อากงฺขติ, ตาว มหนฺตํ ปจฺจตฺถรณํ กาตุ’’นฺติ (มหาว. 353) วุตฺตตฺตา ปจฺจตฺถรณสฺส ปมาณปริจฺเฉโท นตฺถิ,ฯ มุขปุญฺฉนโจฬสฺส ปน อุกฺกฏฺฐวเสน วา อนฺติมวเสน วา ปมาณปริจฺเฉโท น วุตฺโต, ตสฺมา ตมฺปิ อปฺปมาณิกํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อากงฺขิตปฺปมาณิกา’’ติ, อิจฺฉิตปฺปมาณิกาติ อตฺโถฯ ยาว เอกํ โธวียติ, ตาว อญฺญํ ปริโภคตฺถาย อิจฺฉิตพฺพนฺติ ทฺเวปิ วฏฺฏนฺติฯ

[43] น ทีปิตนฺติ กตฺถ น ทีปิตํ? อฏฺฐกถาสุฯ กสฺมาติ เจ? ‘‘เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขูนํ ปริปุณฺณํ โหติ ติจีวรํ, อตฺโถ จ โหติ ปริสฺสาวเนหิปิ ถวิกาหิปิฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริกฺขารโจฬก’’นฺติ (มหาว. 357) พหูนํ ปตฺตถวิกปริสฺสาวนาทีนํ สงฺคหวเสน วุตฺตตฺตา ปาเฏกฺกํ นิธานมุขนฺติฯ ยสฺมา ปน ภควตา ‘‘ยํ ยํ ลพฺภติ, ตํ ตํ อิมินา วิธาเนน อธิฏฺฐหิตฺวา ปุน เยน เยน ปริสฺสาวนาทินา อตฺโถ โหติ, ตํ ตํ กตฺวา คณฺหนฺตู’’ติ อนุกมฺปาย อนุญฺญาตํ, ตสฺมา วิกปฺปนุปคปจฺฉิมจีวรปฺปมาณํ ถวิกมฺปิ ปฏปริสฺสาวนมฺปิ พหูนิปิ เอกโต กตฺวา ‘‘อิมานิ จีวรานิ ปริกฺขารโจฬานิ อธิฏฺฐามี’’ติ วตฺวา อธิฏฺฐาตุมฺปิ วฏฺฏติเยวฯ ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘ตถา วตฺวา’’ติ, ‘‘ปริกฺขารโจฬ’’นฺติ วตฺวาติ อตฺโถฯ วิกปฺปิยนฺติ วิกปฺปนุปคํฯ

[44] อหตกปฺปานนฺติ (มหาว. 348) เอกวารํ โธวิตกานํฯ

[45] อุตุทฺธฏานนฺติ อุตุโต ทีฆกาลโต อุทฺธฏานํ, กตวตฺถกิจฺจานํ ปิโลติกานนฺติ วุตฺตํ โหติฯ เสสาติ อุตฺตราสงฺคอนฺตรวาสกาฯ ปํสุ วิย กุจฺฉิตภาวํ ปฏิกฺกูลภาวํ อุลติ คจฺฉตีติ ปํสุกูลํ, โจฬขณฺฑานเมตํ นามํ, ตสฺมิํ ปํสุกูเล ยถารุจีติ อตฺโถฯ กสฺมาติ เจ? ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อหตานํ ทุสฺสานํ อหตกปฺปานํ ทิคุณํ สงฺฆาฏิํ เอกจฺจิยํ อุตฺตราสงฺคํ เอกจฺจิยํ อนฺตรวาสกํ, อุตุทฺธฏานํ ทุสฺสานํ จตุคฺคุณํ สงฺฆาฏิํ ทิคุณํ อุตฺตราสงฺคํ ทิคุณํ อนฺตรวาสกํ, ปํสุกูเล ยาวทตฺถํ, ปาปณิเก อุสฺสาโห กรณีโย’’ติ วุตฺตตฺตา, ตสฺมา สุสานาทีสุ ปติตปํสุกูเล จ อนฺตราปเณ ปติตปิโลติกจีวเร จ ปฏปริจฺเฉโท นตฺถิ, ปฏสตมฺปิ วฏฺฏตีติ สิทฺธํฯ

[46] อิทานิ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ฉินฺนกํ สงฺฆาฏิํ ฉินฺนกํ อุตฺตราสงฺคํ ฉินฺนกํ อนฺตรวาสก’’นฺติ (มหาว. 345) วตฺวา ปุน ‘‘เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ติจีวเร กยิรมาเน สพฺพํ ฉินฺนกํ นปฺปโหติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺเว ฉินฺนกานิ เอกํ อจฺฉินฺนกนฺติฯ ทฺเว ฉินฺนกานิ เอกํ อจฺฉินฺนกํ นปฺปโหติฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺเว อจฺฉินฺนกานิ เอกํ ฉินฺนกนฺติฯ เอกํ ฉินฺนกํ นปฺปโหติฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อนฺวาธิกมฺปิ อาโรเปตุํฯ น จ, ภิกฺขเว, สพฺพํ อจฺฉินฺนกํ ธาเรตพฺพํ, โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (มหาว. 360) เอวํ วุตฺตวิธานํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตีสู’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตสฺส อตฺโถ – ตีสุ จีวเรสุ ยํ ฉินฺทิตฺวา สิพฺพิตุํ สพฺพปจฺฉิมปฺปมาณํ ปโหติ, ตํ ฉินฺทิตพฺพํฯ สพฺเพสุ ปน อปฺปโหนฺเตสุ อนฺวาธิกํ อาทิเยยฺยาติฯ ตตฺถ อนฺวาธิ นาม อนุวาตํ วิย สํหริตฺวา จีวรสฺส อุปริ สงฺฆาฏิอากาเรน อาโรเปตพฺพํฯ อาคนฺตุกปตฺตนฺติปิ วทนฺติฯ อิทํ ปน อปฺปโหนเก อนุญฺญาตํฯ สเจ ปโหติ, น วฏฺฏนฺติ, ฉินฺทิตพฺพเมวฯ อนาทิณฺณนฺติ อนาโรปิตํ อนฺวาธิกํฯ น ธาเรยฺยาติ ติจีวราธิฏฺฐานวเสน อธิฏฺฐหิตฺวา น ธาเรตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ

[47-8] อิทานิ อุโทสิตสิกฺขาปทนยํ ทสฺเสตุํ ‘‘คาเม’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เอตฺถ ปน สเจ คาโม (ปารา. 478; ปารา. อฏฺฐ. 2.477-478; กงฺขา. อฏฺฐ. อุโทสิตสิกฺขาปทวณฺณนา) เอกสฺส รญฺโญ วา โภชกสฺส วา วเสน เอกกุลสฺส โหติ, ปาการาทินา ปริกฺขิตฺตตฺตา เอกูปจาโร จ, เอวรูเป คาเม จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา ตสฺมิํ คาเม ยถารุจิตฏฺฐาเน วสิตุํ ลพฺภติฯ สเจ โส คาโม อปริกฺขิตฺโต, ยสฺมิํ ฆเร จีวรํ นิกฺขิตฺตํ โหติ, ตสฺมิํ ฆเร วสิตพฺพํ, ตสฺส วา ฆรสฺส สมนฺตโต หตฺถปาสา น วิชหิตพฺพํฯ

สเจ โส คาโม เวสาลิกุสินาราทโย วิย นานาราชูนํ วา โภชกานํ วา โหติ, วุตฺตปฺปกาเรน ปริกฺขิตฺโต จ, เอวรูเป คาเม ยสฺมิํ ฆเร จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมิํ ฆเร วา วตฺถพฺพํฯ ยสฺสา วีถิยา ตํ ฆรํ โหติ, ตสฺสา วีถิยา ตสฺส ฆรสฺส สมฺมุขาฏฺฐาเน สภาเย วา นครทฺวาเร วา วตฺถพฺพํ, เตสํ สภายทฺวารานํ หตฺถปาสา วา น วิชหิตพฺพํฯ สเจ อปริกฺขิตฺโต, ยสฺมิํ ฆเร นิกฺขิตฺตํ, ตตฺถ วา ตสฺส หตฺถปาเส วา วตฺถพฺพํฯ

นิเวสนาทโย หมฺมิยปริโยสานา คามปริกฺเขปโต พหิ สนฺนิวิฏฺฐาติ เวทิตพฺพาฯ อิตรถา เตสํ คามคฺคหเณเนว คหิตตฺตา คามสฺส เอกกุลนานากุลเอกูปจารนานูปจารตาวเสเนว วินิจฺฉโย วตฺตพฺโพ สิยาฯ นิเวสนาทีนํ วเสเนว ปาฬิยํ (ปารา. 478 อาทโย) อตฺโถ วิภตฺโต, น คามวเสนฯ อุโทสิตวินิจฺฉเย อยํ นโย วุตฺโตเยวฯ

นิเวสเนติ เอตฺถ สเจ เอกกุลสฺส นิเวสนํ โหติ ปริกฺขิตฺตญฺจ, อนฺโตนิเวสเน จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อนฺโตนิเวสเน วตฺถพฺพํฯ อปริกฺขิตฺตญฺเจ โหติ, ยสฺมิํ คพฺเภ จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมิํ วตฺถพฺพํ, ตสฺส คพฺภสฺส หตฺถปาสา วา น วิชหิตพฺพํฯ สเจ นานากุลสฺส โหติ ปริกฺขิตฺตญฺจ, ยสฺมิํ คพฺเภ จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมิํ คพฺเภ วตฺถพฺพํ, สพฺเพสํ สาธารณทฺวารมูเล วา เตสํ คพฺภทฺวารมูเล วา เตสํ คพฺภทฺวารมูลานํ วา หตฺถปาสา น วิชหิตพฺพํฯ อปริกฺขิตฺตญฺเจ โหติ, ยสฺมิํ คพฺเภ จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมิํ คพฺเภ วตฺถพฺพํ, หตฺถปาสา วา น วิชหิตพฺพํฯ

อุโทสิโตติ ยานาทีนํ ภณฺฑานํ สาลาฯ ปาสาโทติ ทีฆปาสาโทฯ หมฺมิยนฺติ มุณฺฑจฺฉทนปาสาโทฯ

นาวา ปน ถลํ อาโรเปตฺวา นิกฺขิตฺตาปิ โหติ, สมุทฺเท ฐิตาปิฯ สเจ เอกกุลสฺส นาวา โหติ, อนฺโตนาวาย จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อนฺโตนาวาย วตฺถพฺพํฯ นานากุลสฺส นาวา โหติ นานาคพฺภา นานาโอวรกา, ยสฺมิํ โอวรเก จีวรํ นิกฺขิตฺตํ, ตสฺมิํ วตฺถพฺพํ, จีวรสฺส หตฺถปาสา วา น วิชหิตพฺพํฯ

อฏฺโฏติ ปฏิราชาทีนํ ปฏิพาหนตฺถํ อิฏฺฐกาหิ กโต พหลภิตฺติโก จตุปญฺจภูมิโก ปติสฺสยวิเสโสฯ มาโฬติ เอกกูฏสงฺคหิโต จตุรสฺสปาสาโทฯ อิเมสุ ปน อุโทสิตาทีสุ มาฬปริโยสาเนสุ นิเวสเน วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ นิเวสนนฺติ ปน อุโทสิตาทีนํ วเสน อกตาย ปติสฺสยวิกติยา อธิวจนํฯ

อาราโม นาม ปุปฺผารามผลารามาทิโกฯ สเจ เอกกุลสฺส อาราโม โหติ ปริกฺขิตฺโต จ, อนฺโตอาราเม จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อนฺโตอาราเม วตฺถพฺพํฯ สเจ อปริกฺขิตฺโต, จีวรสฺส หตฺถปาสา น วิชหิตพฺพํฯ สเจ นานากุลสฺส อาราโม โหติ ปริกฺขิตฺโต จ, ทฺวารมูเล วา วตฺถพฺพํ, ทฺวารมูลสฺส หตฺถปาสา วา น วิชหิตพฺพํฯ อปริกฺขิตฺโต เจ, จีวรสฺส หตฺถปาสา น วิชหิตพฺพํฯ

สตฺโถ นาม ชงฺฆสตฺถสกฏสตฺถานมญฺญตโรฯ สเจ เอกกุลสฺส สตฺโถ โหติ, สตฺเถ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา ปุรโต วา ปจฺฉโต วา สตฺตพฺภนฺตรา น วิชหิตพฺพา, ปสฺสโต อพฺภนฺตรํ น วิชหิตพฺพํฯ อพฺภนฺตรํ นาม อฏฺฐวีสติหตฺถํ โหติฯ สเจ คจฺฉนฺโต สตฺโถ สกเฏ วา ภคฺเค, โคเณ วา นฏฺเฐ อนฺตรา ฉิชฺชติ, ยสฺมิํ โกฏฺฐาเส จีวรํ นิกฺขิปิตพฺพํ, ตตฺถ วสิตพฺพํฯ

สเจ นานากุลสฺส โหติ , สตฺเถ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา จีวรสฺส หตฺถปาสา น วิชหิตพฺพํฯ

เขตฺตขเลสุ อาราเม วุตฺตสทิโสว วินิจฺฉโยฯ ทุเมติ รุกฺขมูเลฯ สเจ เอกกุลสฺส รุกฺขมูลํ โหติ, ยํ มชฺฌนฺหิกกาเล สมนฺตา ฉายา ผรติ, ตสฺมิํ ฐาเน อวิรเฬ ปเทเส ตสฺส ฉายาย ผุฏฺโฐกาสสฺส อนฺโต เอว นิกฺขิปิตพฺพํฯ สเจ วิรฬสาขสฺส ปน รุกฺขสฺส อาตเปน ผุฏฺโฐกาเส ฐเปติ, อรุณุคฺคมเน สเจ โส ภิกฺขุ ตสฺส หตฺถปาเส น โหติ, อญฺญสฺมิํ วา ฐาเน ตสฺส ฉายายปิ โหติ, นิสฺสคฺคิยํ โหติเยวฯ นานากุลสฺส เจ โหติ, จีวรสฺส หตฺถปาสา น วิชหิตพฺพํฯ

อชฺโฌกาเส ปน วิญฺฌาฏวีอาทีสุ อรญฺเญสุปิ สมุทฺทมชฺเฌ มจฺฉพนฺธานํ อคมนปเถสุ ทีปเกสุปิ จีวรํ ฐเปตฺวา ตโต สมนฺตา สตฺตพฺภนฺตเร ปเทเส ยตฺถ กตฺถจิ วสิตพฺพํฯ สเจ สตฺตพฺภนฺตรโต เกสคฺคมตฺตมฺปิ อติกฺกมิตฺวา อรุณํ อุฏฺฐเปติ, นิสฺสคฺคิยํ โหติฯ

เอตฺถ ปน ปาฬิยํ ‘‘คาโม เอกูปจาโร นานูปจาโร’’ติอาทินา (ปารา. 477) อวิเสเสน มาติกํ นิกฺขิปิตฺวาปิ คามนิเวสนอุโทสิตเขตฺตธญฺญกรณอารามวิหารานํ เอกูปจารนานูปจารตา ‘‘คาโม เอกูปจาโร นาม เอกกุลสฺส คาโม โหติ ปริกฺขิตฺโต จ อปริกฺขิตฺโต จา’’ติอาทินา (ปารา. 478) ปริกฺขิตฺตาปริกฺขิตฺตวเสน วิภตฺตาฯ อฏฺฏมาฬปาสาทหมฺมิยนาวาสตฺถรุกฺขมูลอชฺโฌกาสานมฺปิ เอวํ อวตฺวา ‘‘เอกกุลสฺส อฏฺโฏ โหติ, นานากุลสฺส อฏฺโฏ โหตี’’ติอาทินา (ปารา. 484) นเยน เอกกุลนานากุลวเสน จ อนฺเต ‘‘อชฺโฌกาโส เอกูปจาโร นาม อคามเก อรญฺเญ สมนฺตา สตฺตพฺภนฺตรา เอกูปจาโร, ตโต ปรํ นานูปจาโร’’ติ (ปารา. 494) จ เอวํ เอกูปจารนานูปจารตา วิภตฺตาฯ

ตสฺมา คามาทีสุ ปริกฺขิตฺตํ เอกูปจารํ, อปริกฺขิตฺตํ นานูปจารนฺติ จ อฏฺฏาทีสุ ยํ เอกกุลสฺส, ตํ เอกูปจารํ นานากุลสฺส นานูปจารนฺติ จ คเหตพฺพํฯ อชฺโฌกาสปเท วุตฺตนเยน คเหตพฺพํฯ

ภิกฺขุสมฺมุติยาญฺญตฺราติ ยํ คิลานสฺส ภิกฺขุโน จีวรํ อาทาย ปกฺกมิตุํ อสกฺโกนฺตสฺส ญตฺติทุติเยน กมฺเมน อวิปฺปวาสสมฺมุติ ทียติ, ตํ ฐเปตฺวาติ อตฺโถฯ ลทฺธสมฺมุติกสฺส ปน ยาว โรโค น วูปสมฺมติ, ตสฺมิํ วูปสนฺเต อญฺโญ วา กุปฺปติ, อนาปตฺติเยวฯ

[49] ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิํ ยาว อาพาธา อธิฏฺฐาตุํ, ตโต ปรํ วิกปฺเปตุํฯ วสฺสิกสาฏิกํ วสฺสานํ จาตุมาสํ อธิฏฺฐาตุํ, ตโต ปรํ วิกปฺเปตุ’’นฺติ (มหาว. 358) วุตฺตตฺตา โรคปริยนฺตา กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิ, วสฺสานปริยนฺตา วสฺสิกสาฏิกาติ อตฺโถฯ เสสาติ ติจีวราทโย กาลวเสน อปริยนฺติกาติ อตฺโถฯ

[50] ปจฺจตฺถรณาทิตฺตยํ สทสมฺปิ อทสมฺปิ รตฺตมฺปิ อรตฺตมฺปิ อาทิณฺณกปฺปมฺปิ อนาทิณฺณกปฺปมฺปิ ลพฺภตีติ อตฺโถฯ นิสีทนนฺติ นิสีทนญฺจ รตฺตํ อนาทิณฺณกปฺปญฺจ ลพฺภตีติ อธิปฺปาโยฯ ปจฺจตฺถรณปริกฺขารมุขปุญฺฉนโจฬานิ ปน นีลมฺปิ ปีตกมฺปิ โลหิตกมฺปิ ปุปฺผทสาทิกมฺปิ วฏฺฏนฺติ, ตสฺมา ‘‘สทสมฺปี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เอวรูปํ ปน นิวาเสตุํ วา ปารุปิตุํ วา น วฏฺฏติ, เกวลํ ปจฺจตฺถรณาทิวเสน อธิฏฺฐานมตฺตํ กาตุํ วฏฺฏติฯ

[51] ติจีวรํ กณฺฑุปฺปฏิจฺฉาทิ วสฺสิกสาฏิกาติ อิทํ ปน เสสจีวรปญฺจกํ อทสํ รชิตํเยว กปฺปติ, ตญฺจ อาทิณฺณกปฺปเมวาติ อตฺโถฯ สทสํว นิสีทนนฺติ อิทํ ปน ปุพฺเพ ‘‘สทสมฺปี’’ติ เอตฺถ วุตฺตตฺตา อทสมฺปิ นิสีทนํ วฏฺฏตีติ สมฺโมหนิวารณตฺถํ วุตฺตนฺติ วทนฺติฯ

[52] อนธิฏฺฐิตนฺติ ติจีวราทิวเสน อนธิฏฺฐิตํฯ อนิสฺสฏฺฐํ นาม อญฺเญสํ อวิสฺสชฺชิตํ, ตํ ปน วิกปฺเปตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ

อิทานิ วิกปฺปนุปคสฺส ปมาณํ เหฏฺฐิมปริจฺเฉเทน ทสฺเสตุํ ‘‘หตฺถทีฆ’’นฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อายาเมน อฏฺฐงฺคุลํ สุคตงฺคุเลน จตุรงฺคุลวิตฺถตํ ปจฺฉิมํ จีวรํ วิกปฺเปตุ’’นฺติ (มหาว. 358) วุตฺตตฺตา ทีฆโต เอกหตฺถํ ปุถุลโต อุปฑฺฒหตฺถํ วิกปฺเปตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ

[53] ติจีวรสฺสาติ วินยติจีวรสฺส, น ธุตงฺคติจีวรสฺสฯ ตสฺส ปน อิเมสุ นวสุ จีวรตฺตยเมว ลพฺภติ, น อญฺญํ ลพฺภติฯ สพฺพเมตนฺติ สพฺพํ อธิฏฺฐานวิธานญฺจ ปริหรณวิธานญฺจาติ อตฺโถฯ ปริกฺขารโจฬิโย สพฺพนฺติ ติจีวราทิกํ นววิธมฺปิ จีวรํฯ ตถา วตฺวาติ ‘‘ปริกฺขารโจฬ’’นฺติ วตฺวาฯ อธิฏฺฐตีติ อธิฏฺฐาติฯ กิํ ปน ติจีวรํ ปริกฺขารโจฬํ อธิฏฺฐาตุํ วฏฺฏตีติ? อาม วฏฺฏติ, ‘‘ปริกฺขารโจฬํ นาม ปาเฏกฺกํ นิธานมุขเมตนฺติ ติจีวรํ ปริกฺขารโจฬํ อธิฏฺฐหิตฺวา ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ อุโทสิตสิกฺขาปเท ปน ติจีวรํ อธิฏฺฐหิตฺวา ปริหรนฺตสฺส ปริหาโร วุตฺโต’’ติ อฏฺฐกถายํ (ปารา. อฏฺฐ. 2.469) วุตฺตํ, ตสฺมา ติจีวรํ ปริกฺขารโจฬํ อธิฏฺฐหนฺเตน ปจฺจุทฺธริตฺวา ปุน อธิฏฺฐาตพฺพํฯ

[54] อิทานิ เอเตสํ อธิฏฺฐานวิชหนาการํ ทสฺเสตุํ ‘‘อจฺเฉทวิสฺสชฺชนคาหวิพฺภมา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ อจฺเฉโทติ โจราทีหิ อจฺฉินฺทนํฯ วิสฺสชฺชนนฺติ อญฺเญสํ ทานํฯ

กถํ ปน ทินฺนํ, กถํ คหิตํ สุทินฺนํ สุคฺคหิตญฺจ โหตีติ? สเจ ‘‘อิทํ ตุยฺหํ เทมิ ททามิ ทชฺชามิ โอโณเชมิ ปริจฺจชามิ นิสฺสชฺชามิ วิสฺสชฺชามี’’ติ วา ‘‘อิตฺถนฺนามสฺส เทมิ…เป.… วิสฺสชฺชามี’’ติ วา วทติ, สมฺมุขาปิ ปรมฺมุขาปิ ทินฺนํเยว โหติฯ ‘‘ตุยฺหํ คณฺหาหี’’ติ วุตฺเต ‘‘มยฺหํ คณฺหามี’’ติ วทติ, สุทินฺนํ สุคฺคหิตญฺจฯ ‘‘ตว สนฺตกํ กโรหิ, ตว สนฺตกํ โหตุ, ตว สนฺตกํ กริสฺสตี’’ติ วุตฺเต ‘‘มมสนฺตกํ กโรมิ, มม สนฺตกํ โหตุ, มม สนฺตกํ กริสฺสามี’’ติ วทติ, ทุทฺทินฺนํ ทุคฺคหิตญฺจฯ สเจ ปน ‘‘ตว สนฺตกํ กโรหี’’ติ วุตฺเต ‘‘สาธุ, ภนฺเต, มยฺหํ คณฺหามี’’ติ คณฺหาติ, สุคฺคหิตํฯ

คาโหติ วิสฺสาสคฺคาโห (ปารา. อฏฺฐ. 1.131)ฯ โส ปน เอวํ เวทิตพฺโพ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส วิสฺสาสํ คเหตุํฯ สนฺทิฏฺโฐ จ โหติ, สมฺภตฺโต จ, อาลปิโต จ, ชีวติ จ, ชานาติ จ ‘คหิเต เม อตฺตมโน ภวิสฺสตี’’’ติ (มหาว. 356)ฯ ตตฺถ สนฺทิฏฺโฐติ ทิฏฺฐมตฺตกมิตฺโตฯ สมฺภตฺโตติ ทฬฺหมิตฺโตฯ อาลปิโตติ ‘‘มม สนฺตกํ ยํ อิจฺฉสิ, ตํ คณฺเหยฺยาสิ, อาปุจฺฉิตฺวา คหเณ การณํ นตฺถี’’ติ วุตฺโตฯ ชีวตีติ อนุฏฺฐานเสยฺยาย สยิโตปิ ยาว ชีวิตินฺทฺริยุปจฺเฉทํ น ปาปุณาติฯ คหิเต จ อตฺตมโนติ คหิเต จ ตุฏฺฐจิตฺโตฯ เอวรูปสฺส สนฺตกํ ‘‘คหิเต เม อตฺตมโน ภวิสฺสตี’’ติ ชานนฺเตน คเหตุํ วฏฺฏติฯ อนวเสสปริยาทานวเสน เจตานิ ปญฺจ องฺคานิ วุตฺตานิ, วิสฺสาสคฺคาโห ปน ตีหิ องฺเคหิ รุหติฯ กถํ? สนฺทิฏฺโฐ ชีวติ คหิเต อตฺตมโน, สมฺภตฺโต ชีวติ คหิเต อตฺตมโน, อาลปิโต ชีวติ คหิเต อตฺตมโนติ เอวํฯ

โย ปน ชีวติ, น จ คหิเต อตฺตมโน โหติ, ตสฺส สนฺตกํ วิสฺสาสภาเวน คหิตมฺปิ ปุน ทาตพฺพํฯ ททนฺเตน มตกธนํ ตาว เย ตสฺส ธเน อิสฺสรา คหฏฺฐา วา ปพฺพชิตา วา, เตสํ ทาตพฺพํฯ

โย ปน ปฐมํเยว ‘‘สุฏฺฐุ กตํ ตยา มม สนฺตกํ คณฺหนฺเตนา’’ติ วจีเภเทน วา จิตฺตุปฺปาทมตฺเตน วา อนุโมทิตฺวา ปจฺฉา เกนจิ การเณน กุปิโต, โส ปจฺจาหราเปตุํ น ลภติฯ โยปิ อทาตุกาโม, จิตฺเตน ปน อธิวาเสติ, น กิญฺจิ วทติ, โสปิ ปุน ปจฺจาหราเปตุํ น ลภติฯ โย ปน ‘‘มยา ตุมฺหากํ สนฺตกํ คหิต’’นฺติ วา ‘‘ปริภุตฺต’’นฺติ วา วุตฺเต นาธิวาเสติ, ‘‘ปฏิเทหี’’ติ ภณติ, โส ปจฺจาหราเปตุํ ลภติฯ

วิพฺภมาติ อิมินา ภิกฺขุนิยาเยว อธิฏฺฐานวิชหนํ คหิตํ โหติฯ สา ปน ยทา วิพฺภมติ, ตทา อสฺสมณี โหติฯ ภิกฺขุ ปน วิพฺภมนฺโตปิ ยาว สิกฺขํ น ปจฺจกฺขาติ, ตาว ภิกฺขุเยวาติ อธิฏฺฐานํ น วิชหตีติฯ ลิงฺคสิกฺขาติ ลิงฺคปริวตฺตนญฺจ สิกฺขาปจฺจกฺขานญฺจาติ อตฺโถฯ สพฺเพสูติ นวสุ จีวเรสุฯ อธิฏฺฐานวิโยคการณาติ อธิฏฺฐานวิชหนการณา, อิเมสุ อญฺญตเรน อธิฏฺฐานํ วิชหตีติ อตฺโถฯ

กิญฺจ ภิยฺโย (ปารา. อฏฺฐ. 2.469) – ติจีวรสฺส ปน วินิพฺพิทฺธฉิทฺทญฺจ อธิฏฺฐานวิชหนํ กโรตีติ อตฺโถฯ ตตฺถ สงฺฆาฏิอุตฺตราสงฺคานํ ทีฆนฺตโต วิทตฺถิปฺปมาณสฺส ติริยนฺตโต อฏฺฐงฺคุลปฺปมาณสฺส ปเทสสฺส โอรโต กนิฏฺฐงฺคุลินขปิฏฺฐิปฺปมาณกํ ฉิทฺทํ อธิฏฺฐานํ ภินฺทติฯ อนฺตรวาสกสฺส ทีฆนฺตโต วิทตฺถิปฺปมาณสฺเสว ติริยนฺตโต จตุรงฺคุลปฺปมาณสฺส ปเทสสฺส โอรโต ฉิทฺทํ อธิฏฺฐานํ ภินฺทติ, ปรโต ปน น ภินฺทติฯ ตสฺมา ฉิทฺเท ชาเต ติจีวรํ อติเรกจีวรํ โหติ, สูจิกมฺมํ กตฺวา ปุน อธิฏฺฐาตพฺพํฯ อิตเรสํ ปน ฉิทฺเทน วิชหนํ นาม นตฺถิฯ โย ปน ติจีวเรปิ ทุพฺพลฏฺฐาเน ปฐมํ อคฺคฬํ ทตฺวา ปจฺฉา ทุพฺพลฏฺฐานํ ฉินฺทิตฺวา อปเนติ, อธิฏฺฐานํ น ภิชฺชติฯ มณฺฑลปริวตฺตเนปิ เอเสว นโยฯ

โย ปน อุโภ โกฏิโย มชฺเฌ กโรนฺโต สเจ ปฐมํ ฉินฺทิตฺวา ปจฺฉา ฆเฏติ, อธิฏฺฐานํ วิชหติ, อถ ฆเฏตฺวา ฉินฺทติ, น วิชหติฯ รชเกหิ โธวาเปตฺวา เสตกํ กโรนฺตสฺสาปิ น วิชหติ เอวฯ

[55] อิทานิ อกปฺปิยจีวรานิ ทสฺเสตุํ ‘‘กุสวากผลกานี’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ กุสจีรํ (มหาว. 371; มหาว. อฏฺฐ. ) นาม กุเส คนฺเถตฺวา กตจีวรํฯ วากจีรํ นาม ตาปสานํ วกฺกลํฯ ผลกจีรํ นาม ผลกานิ สิพฺพิตฺวา กตจีวรํฯ เกสกมฺพลนฺติ เกเสหิ ตนฺตํ วายิตฺวา กตกมฺพลํฯ วาลกมฺพลนฺติ จมรวาเลหิ วายิตฺวา กตกมฺพลํฯ อุลูกปกฺขนฺติ อุลูกสกุณสฺส ปกฺเขหิ กตนิวาสนํฯ อชินกฺขิปนฺติ สโลมํ สขุรํ อชินมิคจมฺมํฯ อิเมสุ สตฺตสุ วตฺเถสุ ยํ กิญฺจิ ธารยโต ถุลฺลจฺจยนฺติ อตฺโถฯ ยถา อิเมสุ ถุลฺลจฺจยํ, ตถา อกฺกนาฬํ นิวาเสนฺตสฺสฯ อกฺกนาฬํ นาม อกฺกทณฺเฑ วากาทีหิ คนฺเถตฺวา กตจีวรํฯ ‘‘น ภิกฺขเว อกฺกนาฬํ นิวาเสตพฺพํ, โย นิวาเสยฺย, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ (มหาว. 371) หิ วุตฺตํฯ

[56] กทเลรกกฺกทุสฺเส โปตฺถเก จาปีติ เอตฺถ กทลิเอรกอกฺกมกจิวาเกหิ กตานิ วตฺถานิ เอวํ วุตฺตานีติ เวทิตพฺพานิฯ เอเตสุ โปตฺถโกเยว ปาฬิยํ อาคโต, อิตรานิ ตคฺคติกตฺตา อฏฺฐกถาสุ ปฏิกฺขิตฺตานิฯ อิเมสุ จตูสุปิ ทุกฺกฏเมวฯ ‘‘น ภิกฺขเว นคฺคิยํ ติตฺถิยสมาทานํ สมาทิยิตพฺพํ, โย สมาทิเยยฺย, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ (มหาว. 370) วุตฺตตฺตา นคฺคิยมฺปิ น กปฺปติ เอวฯ สพฺพเมว นีลกํ สพฺพนีลกํฯ เอวํ เสเสสุปิฯ

เอตฺถ นีลํ อุมาปุปฺผวณฺณํ โหติ ฯ มญฺเชฏฺฐกํ มญฺเชฏฺฐกวณฺณเมวฯ ปีตกํ กณิการปุปฺผวณฺณํฯ โลหิตกํ ชยสุมนปุปฺผวณฺณํฯ กณฺหกํ อทฺทาริฏฺฐกวณฺณํฯ

[57] มหารงฺคํ นาม สตปทิปิฏฺฐิวณฺณํฯ มหานามํ นาม รตฺตสมฺภินฺนวณฺณํ โหติฯ ปทุมปุปฺผวณฺณนฺติปิ วุตฺตํ, มนฺทรตฺตนฺติ อตฺโถฯ ติรีฏเกติ รุกฺขตเจฯ อจฺฉินฺนทีฆทสเกติ สพฺพโส อจฺฉินฺนทสเก จ มชฺเฌ ฉินฺนทสเก จาติ อตฺโถฯ อญฺญมญฺญํ สํสิพฺพิตฺวา กตทสํ ผลทสํ นามฯ เกตกปุปฺผาทิปุปฺผสทิสาหิ ทสาหิ ยุตฺตํ ปุปฺผทสํ นามฯ เอเตสุปิ ‘‘โปตฺถเก จาปี’’ติ เอตฺถ วุตฺตอปิ-สทฺเทน ทุกฺกฏนฺติ เวทิตพฺพํฯ ตถาติ ยถา เอเตสุ กทลิทุสฺสาทีสุ ปุปฺผทสาวสาเนสุ ทุกฺกฏํ, ตถา กญฺจุกเวฐเนสุปิ ยํ กิญฺจิ ธาเรนฺตสฺส ทุกฺกฏนฺติ อตฺโถฯ

เอเตสุ ปน อยํ วินิจฺฉโย (มหาว. อฏฺฐ. 372) – สพฺพนีลกาทีนิ รชนานิ วเมตฺวา ปุน รชิตฺวา ธาเรตพฺพานิ, น สกฺกา เจ วเมตุํ, ปจฺจตฺถรณาทีนิ วา กาเรตพฺพานิ, ติปฏฺฏจีวรสฺส มชฺเฌ วา ทาตพฺพานิฯ อจฺฉินฺนทสกาทีนิ ทสา ฉินฺทิตฺวา ธาเรตพฺพานิฯ กญฺจุกํ วิชเฏตฺวา รชิตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํฯ เวฐเนปิ เอเสว นโยฯ ติรีฏกํ ปาทปุญฺฉนํ กาตพฺพํฯ สพฺพนฺติ อิมํ วุตฺตปฺปการํ กุสจีราทิกํ อกปฺปิยจีวรํ อจฺฉินฺนจีวโร ลภตีติ อตฺโถฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ ปริวาเรฯ

‘‘อกปฺปกตํ นาปิ รชนาย รตฺตํ,

เตน นิวตฺโถ เยน กามํ วเชยฺย;

น จสฺส โหติ อาปตฺติ,

โส จ ธมฺโม สุคเตน เทสิโต;

ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตา’’ติฯ (ปริ. 481);

อยญฺหิ ปญฺโห อจฺฉินฺนจีวรภิกฺขุํ สนฺธาย วุตฺโต, ตสฺมา หิ ยํ กิญฺจิ อกปฺปิยจีวรํ นิวาเสตฺวา วา ปารุปิตฺวา วา อจฺฉินฺนจีวรเกน อญฺญํ ปริเยสิตพฺพํฯ เอตฺถ ปน ‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, มนุสฺสา นิสฺสีมคตานํ ภิกฺขูนํ จีวรํ เทนฺติ ‘อิมํ จีวรํ อิตฺถนฺนามสฺส เทมา’ติ, อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สาทิตุํ, น ตาว ตํ คณนูปคํ, ยาว น หตฺถํ คจฺฉตี’’ติ (มหาว. 259) วุตฺตตฺตา ยาว อาหริตฺวา ตํ น ทินฺนํ, ‘‘ตุมฺหากํ, ภนฺเต, จีวรํ อุปฺปนฺน’’นฺติ ปหิณิตฺวา วา นาโรจิตํ, ตาว คณนํ น อุเปติ, อนธิฏฺฐิตํ วฏฺฏติฯ ปตฺเตปิ เอเสว นโยฯ อาเนตฺวา ทินฺเน วา อาโรจิเต วา ปริหาโร นตฺถิ, ทสาหํ อธิฏฺฐาตพฺพํฯ จีวรวินิจฺฉโยฯ

จีวรนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. รชนนิทฺเทสวณฺณนา

[58] อิทานิ เตสํ จีวรานํ รชนวิธานํ ทสฺเสตุํ ‘‘รชนานิ จา’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ฉ รชนานิ มูลรชนํ ขนฺธรชนํ ตจรชนํ ปตฺตรชนํ ปุปฺผรชนํ ผลรชน’’นฺติ (มหาว. 344) เอวํ ภควตา อนุญฺญาตตฺตา ‘‘ฉปฺปการานิ อนุญฺญาตานิ สตฺถุนา’’ติ วุตฺตํฯ

[59] ตตฺถ มูเลติ มูลรชเนติ อตฺโถฯ หลิทฺทิํ วิวชฺชิย สพฺพํ ลพฺภนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอวํ เสเสสุปิฯ ตุงฺคหารโก นาม เอโก สกณฺฏกรุกฺโข, ตสฺส หริตาลวณฺณํ ขนฺธรชนํ โหติฯ คิหิปริภุตฺตํ ปน อลฺลิปตฺเตน เอกวารํ รชิตุํ วฏฺฏติฯ ผลรชเน อกปฺปิยํ นาม นตฺถิ, สพฺพํ วฏฺฏตีติฯ รชนวินิจฺฉโยฯ

รชนนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ